De oude vijver midden in het historische Noorderplantsoen is half droog gepompt als onderdeel van een baggerklus.
Toch al aan het werk met een nieuwe natuur- en geschiedenisroute die naar verwachting voorjaar/ voorzomer 2022 in het park gereed zal komen, ben ik al om de haverklap in het Noorderplantsoen op natuurverkenning en dus is dit voor mij een mooie kans enkele bijzondere drone foto’s van de vijver te maken (zo zien we hem normaal niet)  en hem eens van binnen te bekijken. Om te zien wat er leeft deed ik dat eerder ook wel zwemmend, maar de vijverrand bleef tot op heden voor mij verborgen achter de dichte plantgroei. Ik loop dus even op rond op zoek naar nieuwe natuur.  Zit wellicht ook hier, maar onzicht­baar diep in de planten verstopt, de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft (die ik al wel in verschillende grachten vond)? Het water is nu uiteraard volkomen  troebel.

Slakken
Mijn natuurwaarnemingen vallen tegen hoewel ik nu wel optimaal de kruipende stengels van de gele plomp kan fotograferen. Verder zie ik nog wel een enkele zwemwants en al het, van hier bekende, gewone: een lege schildersmossel, enkele hoornschaaltjes, een kapotte driehoeksmossel, veel (nu dode) grote diepslak, gewone poelslak, ovale poelslak, oorvormige poelslak, een vijverpluimdrager (ook dat is een slakje), schijf- /posthoornslakken, larvenhuisjes van dansmuggen op het beton en een kluitje kokerjuffereieren. Dat is het wel zo’n beetje.

Tekst en foto’s: Harry Holsteijn

 

Daarnaast ligt de bodem bezaaid met zwerfstenen uit de lokale keileem die je tussen het slib en de klei hier en daar, typerend ‘geelbruin’ aan het oppervlak ziet liggen.

En daarnaast is er natuurlijk het vele, immer presente menselijk afval. Naast modern afval, zwerfvuil dus, ook oud spul, tekenend voor de ouderdom van de vijver die in 1879/1880 is aangelegd door Van Beusekom en in 1912 door Mulock Houwer van betonbekleding en waterplanten werd voorzien. Zo oud al. Het kan dan ook niet anders dan dat ik gaandeweg ook ouder spul vind en dat de aandacht een beetje verschuift naar archeologie.

Vondsten
Enkel langzaam rondlopend vind ik ondermeer veel amper definieerbare stukken ijzer (wellicht muurankers), veel glaswerk (w.o.een vermoedelijk parfumflesje), enkele geglazuurde kleiknikkers, twee pijpenkopjes (één van hout, de ander van klei), een bakbeest van een hoefijzer en veel korte stukken bot (allemaal keurig doorgezaagd). Waarom deden ze dat? Het waren niet eens hondenbotten, want er zitten geen krassen van tanden in). Ook zijn er vreemde intrigerende staven, het lijken wel stiften, met de tekst “plania” en op doorsneden (in één van beide diktematen) een stervormige holte. Eveneens een nadere opmerking waard, is de hals van een fles Valencia Limonadsiroop (de dop er nog op) van firma Hooghoudt, zoals mijn vader die in de slijterij aan de Westeringel rond 1950 nog verkocht. Ze zijn onmiddellijk herkenbaar aan de ringen op de hals. Deze stamt waarschijnlijk direct van d’Oranjeboom (opvolger van melksalon Vredewold) die in 1930 het huidige paviljoen (nu “Zondag”) liet bouwen.
Ik pak maar heel weinig spullen echt op (en neem nog minder mee naar huis) want ik ben vooral aan het fotograferen.

Kinderhoofdje
Maar op het laatst, trouwens aangewezen door een langs komende toeschouwer, vind ik wel een stenen kinderhoofdje! Smerig maar gaaf (23 cm hoog en misschien wel even zwaar). Dat is bijzonder! Dat neem ik beslist mee! Ook al is het nadrukkelijk niet mijn bedoeling het langdurig als een persoonlijk bezit thuis te houden. Nee, ik wil het schoon maken, proberen te identifceren (waar hoorde het bij?, hoe oud is het? hoe kwam het hier?) en dan liefst, als het even kan, terugbrengen naar de oorspronkelijke lokatie om het ornament er weer mee te laten herstellen. Of anders naar een museum want dit is Gronings publiek erfgoed. Maar voor ik het weer af sta wil ik er zelf eerst meer van weten. Die volgorde moet het zijn. Is het eigenlijk wel echt oud beeld? Heel opvallend zijn de knal rood geverfde lippen. Dat was toch niet gebruikelijk? Het kan de ouderdom weerspreken en er een uit historisch oogpunt onbelangwekkend kopje van maken, maar het kan even goed een uiting zijn van vandalisme op een wel degelijk oud beeld (waarna de verf door klei / keileem geconserveerd werd). Zoiets rolt sowieso niet van zichzelf een vijver in (ookal begon de vijver zijn bestaan rond 1880  met schuine grastaluds)… Ik herken het niet als onderdeel van iets bekends en kan alleen maar fantaseren dat het misschien wel deel was van een (al lang verdwenen) ornament in de oude Hortus nabij. Of van één van de oude stadspoorten of herenhuizen in de stad. 

Trotseerloodje
Ondertussen ben ik dan al niet meer alleen. Hoewel ik niet voor archeologie kwam, is dan iemand anders al wel speciaal daarvoor langs gekomen en nu met een troffel in de weer. En met scucces ook. Zo vindt hij, weldra een prachtige versierde (tinnen? want niet verroeste) lepel, enig glaswerk, een Duits oorlogstijdmuntje, een Pools muntje en een trotseerloodje uit 1721! Net zo’n topvondst zoals het kinderhoofdje Ook hij wil de vondsten melden en of ter beschikking stellen van museum, depot of wat dan ook. Ik maakte ook foto’s van enkele van zijn vondsten die in de bijgaande collectie bijgesloten zijn. Let op de tinnen lepel en het trotseerloodje dat een spijker, geslagen in daklood af moest dekken ten einde lekkage te voorkomen (vergelijk https://collectie.groningermuseum.nl/Details/collect/36879). Met het kinderhoofd in de fietstas rijd ik tenslotte naar huis, er ondertussen al over mijmerend hoe en waar een ander te identificeren.  

Deze vondsten zijn tekenend voor de ouderdom van de stad en ook dit deel ervan, het Noorder­plantsoen (waar ik in mijn jeugd vele jaren lang dichtbij woonde, sindsdien al heel wat voetstappen achterliet en waar nog vele op zullen volgen).

Harry Holsteijn; deels op 14-11 herschreven, maar verloren geraakte tekst van 12-11.

Verzoek:  Als iemand mij nadere informatie kan verschaffen over enkele van de vondsten, bijv de Plania stiften, houd ik me aanbevolen. Neem dan contact met mij op via: 06 23524493 of via info@harryholsteijn.nl

Trotseerloodje                                                   pijpenkop                                                        geglazuurde kleiknikker

Valencia Siroopfles Hooghoudt                          muurankers                                                      parfumflesje

‘Plania’ stiften                                                                                   kinderhoofdje